PREKURSORZY STOWARZYSZENIA ELEKTRYKÓW POLSKICH

Na początku XX wieku w Zagłębiu Dąbrowskim rozpoczęła się elektryfikacja zakładów przemysłowych, przede wszystkim kopalń i hut. Ówcześni inżynierowie elektrycy nie mieli jeszcze dostatecznej praktyki w swym zawodzie, toteż zaczęli się regularnie spotykać w każdą sobotę. Były to koleżeńskie spotkania poświęcone omawianiu spraw technicznych i wymianie doświadczeń.

Spotkania te odbywały się w prywatnym mieszkaniu, co nie było wygodne, ani nawet bezpieczne ze względu na warunki w Zaborze Rosyjskim.

W roku 1911 postanowiono założyć Koło Elektrotechników i zalegalizować je przy jedynym istniejącym na terenie Zagłębia półtechnicznym stowarzyszeniu, jakim była założona w 1986 r. Sekcja Górniczo-Hutnicza Warszawskiego Oddziału Towarzystwa Popierania Rosyjskiego Przemysłu i Handlu. Koło liczyło około 20 osób. Pierwszym prezesem został inż.. Jan Brzostowski, a członkiem był m.in. inż. Jan Obrąpalski, późniejszy profesor Politechniki Śląskiej.

W roku 1913 z inicjatywy Koła założono w Sosnowcu Stowarzyszenia Techników. Po zatwierdzeniu jego statutu przez władze carskie w roku 1914, Stowarzyszenie rozpoczęło działalność, a w jego składzie znalazło się autonomiczne Koło Elektrotechników, którego prezesem został inż. Kazimierz Gayczak.

W czasie I wojny światowej Zagłębie zostało zajęte przez wojska niemieckie i austriackie, co nie przeszkodziło aby Koło Elektrotechników nadal działało, organizując kursy dla monterów, oraz zajmując się sprawami słownictwa elektrycznego i wypadków wskutek porażenia prądem elektrycznym.

W 1916 roku prezesem Koła został inż. Leon Rudowski, a w 1918 - inż. Ignacy Bereszko.

 

POWSTANIE STOWARZYSZENIA ELEKTRYKÓW POLSKICH


W dniach 7-9 czerwca 1919 roku odbył się w Warszawie Zjazd Założycielski Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich. Aktywny udział, zarówno w pracach przygotowawczych do Zjazdu, jak i w samym Zjeździe, wzięli delegaci z Koła Elektrotechników w ilości 15 osób. W prezydium drugiego dnia obrad zasiadał inż. Ignacy Bereszko jako v-przewodniczący, w opracowaniu projektu statutu wziął udział inż. Kazimierz Gayczak, który wygłosił również referat na temat przesyłu energii elektrycznej z Zagłębia do Warszawy, a inż. Eugeniusz Janiszewski został wybrany na członka Komisji Rewizyjnej. Dzięki dużemu wkładowi pracy i aktywnemu udziałowi w Zjeździe oraz zgłoszeniu akcesu do nowego Stowarzyszenia - Koło w Sosnowcu zostało uznane za jedno z 6 Kół Założycielskich SEP obok: Kół: Krakowskiego, Lwowskiego, Łódzkiego, Poznańskiego i Warszawskiego.

W okresie 1919-1921, podczas powstań śląskich i plebiscytu na Górnym Śląsku członkowie Koła udzielali pomocy powstańcom i uchodźcom. W 1920 roku SEP zawiesił działalność na kilka miesięcy wzywając swych członków do wstępowania w szeregi Wojska Polskiego przed nawałą bolszewicką. Wśród ochotników byli również członkowie Koła w Sosnowcu.

 

OKRES MIĘDZYWOJENNY


W okresie 1922-1928 prezesami Koła byli: inż. Wlodzimierz Horko i inż. Dominik Kibortt.

W czerwcu 1928 r. na zgromadzeniu Kół SEP w Toruniu, uchwalono nowy statut SEP i zmieniono nazwę na Stowarzyszenie Elektryków Polskich, a Koła zostały przemianowane na Oddziały. Koło zajmowało się w tym czasie opracowaniem memoriału dla władz na temat elektryfikacji Polskiego Zagłębia Węglowego, który stanowił podstawę dla późniejszych przedsięwzięć Rządu w tym zakresie. Prowadziło również akcję odczytową na interesujące tematy z elektrotechniki i energetyki, wobec dotkliwego braku odpowiednich książek z tej dziedziny. Dzielono się również doświadczeniami z pracy zawodowej.

W tym czasie działało już na terenie Katowic Koło Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Województwa Śląskiego, z którym, w roku 1926, Koło SEP nawiązało współpracę a następnie objęło swą działalnością województwo Śląskie. Fakt ten spowodował, iż w 1931 następuje zmiana nazwy na obowiązującą do dziś Oddział Zagłębia Węglowego Stowarzyszenia Elektryków Polskich.

Członkowie OZW aktywnie uczestniczyli we wszystkich pracach centralnych agend SEP, takich jak:
 

Centralna Komisja Słownictwa Elektrotechnicznego,

Centralna Komisja Normalizacji Elektrotechnicznej,

Biuro Znaku Przepisowego SEP

Komisja pomocy Koleżeńskiej i Biuro Pośrednictwa Pracy.


Szczególnie dużo uwagi poświęcali opracowaniu nowych, jednolitych dla terenów byłych zaborów i pod panowaniem pruskim przepisów oraz słownictwa. Opracowano wtedy m.in. PNE-17 "Przepisy budowy i ruchu urządzeń elektrycznych w podziemiach kopalń"

Członkami Zarządu Głównego SEP byli I.Bereszko (1928-1929), J.Obrąpalski (1929), I.Bereszko (1932-1933), a w kadencji 1934-1935 Prezesem ZG wybrano Jana Obrąpalskiego, jednego z najaktywniejszych członków SEP. W 1939 roku odbyło się w Katowicach i Cieszynie, zorganizowane staraniem Oddziału, 11 Walne Zgromadzenie SEP połączone z wielką wystawą przemysłu elektrotechnicznego.

 

OKRES II WOJNY ŚWIATOWEJ


W czasie wojny członkowie OZW spełnili swój obywatelski i żołnierski obowiązek. Wielu walczyło w 1939 roku w obronie ojczyzny, wielu w późniejszym Ruchu Oporu. Wielu z nich poległo na polu chwały lub zginęło w obozach koncentracyjnych.

Już w końcu 1939 roku wszystkie stowarzyszenia polskie zostały zlikwidowane. Charakterystyczne dla członków SEP poczucie wspólnoty i przywiązywanie dużej wagi do wspólnej pracy społecznej spowodowało, że członkowie SEP jednoczyli się i wykonywali różne prace o dużej nieraz wartości dla społeczeństwa, z myślą o wykorzystaniu ich w przyszłości, po wojnie. Zespół pod przewodnictwem ostatniego przedwojennego prezesa OZW doc. Jana Obrąpalskiego opracował w latach 1941-1943 w konspiracji w Warszawie "Program Elektryfkacji Polski na okres od 1960-1965", w którym przewidział zachodnie granice Polski na Odrze i Nysie. Program ten stanowił podstawę "Trzyletniego Planu odbudowy Kraju" po wojnie.

 

OKRES 1945 - 1950


Bezpośrednio po wojnie do Górnośląskiego Zagłębia Węglowego, dzięki uratowaniu od zniszczeń wojennych ogromnego potencjału przemysłowego, przybywali ludzie ze wszystkich stron kraju, także elektrycy. Zasilali zakłady przemysłowe pozbawione kadry technicznej. Już w sierpniu 1945. Szczątkowy, przedwojenny Zarząd Główny SEP opierając się na statucie z 1929 r. dokonał rejestracji Stowarzyszenia, reaktywując tym samym jego działalność. Wśród 3 Oddziałów, które najwcześniej wznowiły działalność był także Oddział Zagłębia Węglowego, którego zebranie organizacyjne odbyło się w dniu 16 lutego 1946. Pierwszym powojennym prezesem został inż. Lucjan Nehrebecki, późniejszy profesor Politechniki Śląskiej.

Pod koniec 1946 roku Oddział liczył 141 członków. Za zgodą ZG Oddział wznowił prace wydawnicze, dotyczące norm (PNE) oraz podręczników i skryptów z dziedziny elektrotechniki. Wznowiono wtedy wydanie tak bardzo potrzebnych PNE-10 "Przepisy budowy i ruchu urządzeń elektrycznych prądu silnego" i PNE-17. Wprowadzono także zakrojoną na szeroką skalę akcję szkoleniową, uruchamiając liczne kursy dokształcające oraz ośrodki konsultacyjne dla korespondencyjnych kursów na stopień inżyniera.

Na szczególne podkreślenie zasługuje aktywność OZW w organizacji I Kongresu Techników Polskich w Katowicach, który odbył się w grudniu 1946 r. i był poświęcony planom odbudowy kraju.

 

OKRES 1951-1956


Był to czas wprowadzania nowych form działania, dostosowanych do masowego charakteru stowarzyszeń naukowo-technicznych, a przede wszystkim był to czas powstawania Kół Zakładowych. Pierwsze Koła Zakładowe Stowarzyszenia zorganizowano m.in. w Oddziale Zagłębia Węglowego SEP. Utworzenie Kół pozwoliło na silniejsze powiązanie Oddziału z członkami. W tym czasie ma miejsce szybki rozwój Naczelnej Organizacji Technicznej, która wykształca swoje struktury pionowe, niezależne od istniejących - stowarzyszeniowych.

 

OKRES 1957-1990


są to lata rozwoju działalności Stowarzyszenia opartej na nowym statucie, zatwierdzonym w 1957 roku. Oddziałowi Zagłębia Węglowego powierzono organizację X Zjazdu Delegatów SEP, który odbył się w Katowicach w dniach 13-15 września 1957. Uchwalono wówczas nowy statut uwzględniający wnioski i postulaty poprzednich zjazdów. W tym okresie powstają w Stowarzyszeniu powiązania branżowe w postaci Sekcji Naukowo Technicznych.
 

OKRES od 1991 r.


Następuje nawrót do tradycyjnych form działania Stowarzyszenia z okresu międzywojennego, ściśle związany z rozpoczętym procesem przekształcania gospodarki z rozdzielczo-nakazowej w wolnorynkową.

Coraz bardziej intensywna działalność zarządu OZW ma odbicie w organizowanych przedsięwzięciach Oddziału, realizowanych przez poszczególne agendy:
 

Komisja ds. młodzieży i studentów

Komisja Odczytowa

Komisja Organizacyjna

Komisja Historyczna

Komisja Odznaczeń i Wyróżnień

Sąd Koleżeński

Komisja Członkowska

Komisja Rewizyjna

Komisja Funduszu Pomocy Koleżeńskiej

Klub Seniora


Powstają Sekcje: Energetyczna, Instalacji i Urządzeń Elektrycznych, Przemysłu Elektrotechnicznego, Elektrotechniki i Automatyki Górniczej, Telekomunikacji, Ekologiczna.

Obecna działalność gospodarcza Oddziału to przede wszystkim działalność Ośrodka Rzeczoznawstwa SEP

Z inicjatywy Zarządu, w roku 1999 Oddział Zagłębia Węglowego SEP w Katowicach otrzymał osobowość prawną.

W czerwcu 1996 Zarząd Oddziału zorganizował I Katowickie Dni Elektryki, imprezę popularyzującą działalność SEP wśród mieszkańców i władz regionu, a także prezentującą dorobek agend Oddziału, firm branży elektrycznej i energetycznej oraz prezentującą nowości techniczne podczas wielu seminariów i odczytów. Sukces, jaki odniosła ta impreza spowodował, że postanowiono organizować kolejne KDE co dwa lata. II Katowickie Dni Elektryki zorganizowano z większym rozmachem i z udziałem największych zakładów posiadających koła zrzeszone w SEP. Z inicjatywy Sekcji Energetycznej, wraz z II Katowickimi Dniami Elektryki zorganizowano seminarium nt. "120-lecia Elektryki i 100-lecia Elektroenergetyki na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Węglowym", a wszystkie wygłoszone tam referaty opublikowano w okolicznościowym wydawnictwie.

Komisja Historyczna Oddziału może poszczycić się kilkoma znaczącymi publikacjami. Z okazji 65, 70 i 75 rocznicy powstania Oddziału wydano kolejne opracowania. W latach 1997 - 1999 wydano drukiem: "Wspomnienia" prof. Lucjana Nehrebeckiego i opracowania dr inż. Zbigniewa Białkiewicza "Życiorysy działaczy Oddziału Zagłębia Węglowego SEP w Katowicach" oraz "80 lat Oddziału Zagłębia Węglowego SEP".

Od roku 1996 Zarząd Oddziału wydaje tygodniowy biuletyn informacyjny "Expresik" informujący o działalności Oddziału, Kół zakładowych i agend SEP, w 2014 roku przekształcony w informator "Jednym zdaniem" . W roku 1998 ukazał się pierwszy numer "Śląskich Wiadomości Elektrycznych". Początkowo redagowany jako biuletyn informacyjno techniczny OZW SEP w Katowicach od września 1999 przekształcił się w dwumiesięcznik wszystkich oddziałów SEP województwa śląskiego i opolskiego.



Opracowanie: Komisja Historyczna OZW
Kwiecień 2000